Täzelenýän energiýa, sarp edilişinden has ýokary tizlikde doldurylýan tebigy çeşmelerden alnan energiýa.Mysal üçin gün şöhlesi we ýel, yzygiderli doldurylýan şeýle çeşmelerdir.Täzelenýän energiýa çeşmeleri köp we töweregimizde.
Gazylyp alynýan ýangyçlar - kömür, nebit we gaz - beýleki tarapdan, emele gelmek üçin ýüzlerçe million ýyl gerek bolan täzelenip bolmaýan çeşmelerdir.Gazylyp alynýan ýangyç, energiýa öndürmek üçin ýakylanda kömürturşy gazy ýaly zyýanly parnik gazlarynyň çykmagyna sebäp bolýar.
Gaýtadan dikeldilýän energiýa öndürmek, ýangyç ýakmakdan has pes zyňyndylary döredýär.Häzirki wagtda zyňyndylaryň arslan paýyny emele getirýän gazylyp alynýan ýangyçlardan gaýtadan dikeldilýän energiýa geçmek, klimat krizisini çözmegiň açarydyr.
Täzelenýän çeşmeler indi köp ýurtda arzan we gazylyp alynýan ýangyçdan üç esse köp iş döredýär.
Dikeldilýän energiýanyň birnäçe umumy çeşmesi:
GÜN ENERGIÝASY
Gün energiýasy ähli energiýa çeşmelerinden iň köpdür we hatda bulutly howada hem ulanylyp bilner.Gün energiýasynyň Earther tarapyndan saklanmagy, adamzadyň energiýa sarp ediş tizliginden takmynan 10,000 esse ýokarydyr.
Gün tehnologiýalary köp sanly programma üçin ýylylygy, sowadyşy, tebigy yşyklandyryşy, elektrik we ýangyç berip biler.Gün tehnologiýalary fotowoltaik paneller ýa-da gün radiasiýasyny jemleýän aýnalar arkaly gün şöhlesini elektrik energiýasyna öwürýär.
Countrieshli ýurtlara gün energiýasy deň derejede berilmese-de, göni gün energiýasyndan energiýa garyndysyna ep-esli goşant goşmak mümkin.
Gün panellerini öndürmegiň bahasy soňky on ýylda ep-esli azaldy we olary diňe bir elýeterli däl, köplenç iň arzan elektrik görnüşine öwürdi.Gün panelleriniň ömri takmynan 30 ýyl, önümçilikde ulanylýan materialyň görnüşine baglylykda dürli öwüşginlere eýe.
WIND ENERGI .ASY
Windel energiýasy gury ýerde (gury ýerde) ýa-da deňizde ýa-da süýji suwlarda (deňizde) ýerleşýän uly ýel turbinalaryny ulanyp, hereket edýän howanyň kinetiki energiýasyny ulanýar.Windel energiýasy müňýyllyklardan bäri ulanylýar, ýöne gury ýerde we deňizde ýel energiýasy tehnologiýalary, has uzyn turbinalar we has uly rotor diametrleri bilen öndürilen elektrik energiýasyny has köpeltmek üçin soňky birnäçe ýylda ösdi.
Windeliň ortaça tizligi ýerleşişi boýunça ep-esli üýtgese-de, dünýädäki ýel energiýasy üçin tehniki potensialy global elektrik energiýasyndan ýokarydyr we ýel energiýasynyň ep-esli ýerleşdirilmegine mümkinçilik bermek üçin dünýäniň köp sebitinde giň mümkinçilikler bar.
Dünýäniň köp ýerinde güýçli ýel tizligi bar, ýöne ýel energiýasyny öndürmek üçin iň amatly ýerler käwagt uzak ýerlerde bolýar.Deňizdäki ýel energiýasy ägirt uly mümkinçilikleri hödürleýär.
GEOTERMAL ENERGI .A
Geotermiki energiýa Eartheriň içinden elýeterli ýylylyk energiýasyny ulanýar.Guýy ýa-da başga serişdeleri ulanyp, geotermiki suw howdanlaryndan ýylylyk alynýar.
Tebigy taýdan ýeterlik derejede gyzgyn we geçirijilikli suw howdanlaryna gidrotermiki suw howdanlary diýilýär, ýeterlik derejede yssy, ýöne gidrawliki stimulýasiýa bilen gowulaşan suw howdanlaryna ösen geotermiki ulgamlar diýilýär.
Surfaceer ýüzünde bir gezek elektrik öndürmek üçin dürli temperaturaly suwuklyklar ulanylyp bilner.Gidrotermiki suw howdanlaryndan elektrik öndürmek tehnologiýasy kämillik we ygtybarly bolup, 100 ýyldan gowrak wagt bäri işleýär.
GIDROPOWER
Gidroenergetika suwuň ýokarydan aşaky belentliklere geçmegini üpjün edýär.Suw howdanlaryndan we derýalardan emele gelip biler.Suw howdanyndaky gidroelektrostansiýalar suw howdanynda saklanylýan suwlara bil baglaýarlar, derýa akýan gidroelektrostansiýalar bolsa derýanyň bar bolan akymyndan energiýa sarp edýärler.
Gidroenergetika suw howdanlarynda köplenç köp ulanylýar - agyz suwy, suwaryş üçin suw, sil we gurakçylyga gözegçilik, nawigasiýa hyzmatlary, şeýle hem energiýa üpjünçiligi.
Gidroenergetika häzirki wagtda elektrik pudagynda gaýtadan dikeldilýän energiýanyň iň uly çeşmesidir.Adatça durnukly ýagyş nagyşlaryna daýanýar we howanyň täsiri bilen guraklyk ýa-da ýagyş görnüşlerine täsir edýän ekosistemalaryň üýtgemegine ýaramaz täsir edip biler.
Gidroenergetika döretmek üçin zerur bolan infrastruktura ekosistemalara ýaramaz täsir edip biler.Şol sebäpli köpler kiçi göwrümli gidro ekologiýa taýdan has amatly we uzak ýerlerde ýerleşýän jemgyýetler üçin has amatly hasaplaýarlar.
Okean energiýasy
Okean energiýasy deňiz suwunyň kinetiki we ýylylyk energiýasyny - tolkunlary ýa-da toklary elektrik ýa-da ýylylyk öndürmek üçin ulanýan tehnologiýalardan alýar.
Okeanyň energiýa ulgamlary henizem ösüşiň başlangyç basgançagynda, birnäçe prototip tolkuny we gelgit tok enjamlary öwrenilýär.Okean energiýasy üçin nazaryýet potensialy häzirki adam energiýa talaplaryndan aňsatlyk bilen geçýär.
BIOENERGI .A
Bioenergetika, ýylylyk we elektrik öndürmek üçin agaç, kömür, goýun we beýleki dökünler, suwuk bio ýangyç üçin oba hojalygy ekinleri ýaly biomassiýa diýilýän dürli organiki materiallardan öndürilýär.Biomassanyň köpüsi, esasanam ösýän ýurtlaryň garyp ilaty tarapyndan nahar bişirmek, yşyklandyrmak we kosmosda ýylatmak üçin ulanylýar.
Häzirki zaman biomassiýa ulgamlaryna aýratyn ekinler ýa-da agaçlar, oba hojalygynyň we tokaý hojalygynyň galyndylary we dürli organiki galyndy akymlary girýär.
Biomassany ýakmak arkaly döredilen energiýa parnik gazlarynyň zyňyndylaryny döredýär, ýöne kömür, nebit ýa-da gaz ýaly gazylyp alynýan ýangyçlardan has pes derejede.Şeýle-de bolsa, tokaý we bioenergetika plantasiýalarynyň köpelmegi we tokaýlaryň çapylmagy we ýer ulanylyşynyň üýtgemegi bilen baglanyşykly daşky gurşawa ýaramaz täsirleri göz öňünde tutup, bioenergetika diňe çäkli programmalarda ulanylmalydyr.
Iş wagty: Noýabr-29-2022